Źinsa jo 140. smjertny źeń Jana Arnošta Smolerja. Ku tej góźbje zaběramy se z jogo wósobu a statkowanim ako filolog, spisowaśel a publicist.
Zajmne su jogo zwiski k zběrarjam we Łužycy a k drugim słowjańskim krajam. Pólak, Bronisław Teodor Grabowski njejo se jano ze zajźonosću Serbow a Łužyce zaběrał. Ale teke z aktualneju situaciju. Jo studěrował w Petersburgu filologiju a był teke etnograf. Tak jo nastał jogo kontakt ze Smolerjom.
Pólski jurist, historikaŕ a etnograf, Alfons Parczewski (+1933), jo zmakał Jana Arnošta Smolerja (1875) na serbskej schadowance. Wót togo casa jo wuźaržował zwiski do Łužyce, wósebnje jo jomu pak Dolna Łužyca na wutšobje lažała.
W lětach 1859 a 1883 jo Smoler se někotare raze wuderił do Rusojskeje, mjazy drugim aby wobstarał pjenjeze za narodne kulturne projekty.
Serbski wucabnik Jan Awgust Warko z Běłeje Wódy (*1821), aktiwny cłonk Akademiskego towaristwa za łužyske stawizny a rěcy we Wrocławju, jo zgromadnje ze Smolerjom pśełožył rusojske basni do serbskeje rěcy.
Rownik Smolerja Kito Komer (1814 – 1870), wjele lět ceptaŕ w Njabóžkojcach pla Wětošowa, jo był rozpalony zběraŕ serbskich ludowych spiwow a arijow. Tak jo teke Jana Arnošta Smolerja pódpěrował a jomu někotare za zběrku “Pěsnicki dolnych a górnych łužyskich Serbow”, kótarež su se 1841 a 1843 w Grimnje śišćali, pśiźěłał.
W samskem casu z grodkojskego regiona póchadajucy Jan Boguchwał Markus (1815 – 1880) wucabnik a faraŕ, jo (1837/38) jo jano ze Zakrjowa (Türkendorf) a drugich jsow wósady Łojow (Groß Luja) zezběrał 75 serbskich ludowych spiwow. Górnołužyske towaristwo wědomnosćow w Zgórjelcu jo kśěło jomu spiwy za publikaciju Smolerjoweje zběrki 1843 wótkupiś, wón pak njejo pórucenje pśiwzeł. Jogo spiwy jo Michał Hórnik w Časopisu Maćice serbskeje wózjawił. We Smolerjowej zběrce serbskich ludowych spiwow nadejźomy pak teke 20 z grodkojskego regiona.
Ale slědk k Njabožkojcam, źož jo ceptarił Kito Komer. Tam jo źinsa znaty a woblubowany spiw "Do Njabožkojc daloko njej". Wón se grajo, spiwa a teke rad rejujo. How spiwa jen chor Łužyca.
Heute ist der 140. Todestag von Jan Arnošt Smoler. Prägend für seine Aktivitäten waren viele Beziehungen zu Sprachwissenschaftlern und Ethnographen in den slawischen Nachbarländern. Nach Polen oder Russland. Sehr vielfältig waren Kontakte mit möglichen "Lieferern" von alten wendischen Liedern, Lehrern, Pfarrern in der Lausitz, die sich auch für dieses besondere kulturelle Erbe begeisterten. Aber nicht alle wollten die gesammelten Schätze für Smolers Publikation abgeben, wie z. B. Lehrer und Pfarrer Jan Boguchwał Markus (1818-1880).
Unterstützt haben Smoler unter anderem Jan Warko (1821-1862) aus Weißwasser, der mit Smoler russische Gedichte ins Wendische übersetzte, oder Kito Komer (1814-1879) Lehrer aus Naundorf bei Vetschau.